Kedilerin insanlarla yoldaşlaşmasının zalimane tarihi

The Independent Bilim ve Teknoloji Muhabiri Vishwam Sankaran'ın derlediği bilgiler iki yeni araştırmaya göre, kedilerin ilk kez büyük olasılıkla Antik Mısır'da kitlesel tapınma ayinlerinde kurban edilmeleri sürecinde insanlara yoldaş olduğunu doğruluyor.

Antik Mısır, kedi evcilleştirme ve kedilere tapınmanın yaygın görüldüğü ilk uygarlık beşiklerinden biri olarak biliniyor. Mumyalanmış birçok kedi kalıntısı ve Mısır tanrıçası Bastet gibi tanrılar, tüylü kedigillerin ve insanların bölgede birlikte yaşadığını gösteriyor.

Ancak kedilerin hangi koşullar altında insanlara yoldaş olduğu tam bilinmiyordu.

Kıbrıs'taki buluntular doğrulanmadı

Daha sonra, 2001'de bilim insanları Kıbrıs'ta bir insan ve bir kedi kalıntısı içeren 9 bin 500 yıllık bir mezar keşfederek kedi evcilleştirmenin bu Akdeniz adasında başladığına işaret etmişti.

Araştırmacılar, Kıbrıs ve çevresindeki kedilerin ilk çiftçileri takip etmiş ve binlerce yıl boyunca yavaş yavaş insanlarla birlikte yaşamaya alışmış olabileceği teorisini ortaya atmıştı.

Independent Türkçe'de yer alan bilgilere göre; henüz hakem denetiminden geçmemiş iki DNA çalışması bu teoriyi çürütüyor ve Kıbrıs'ta bulunan hayvan kalıntılarının evcilleştirilmiş kediye değil, aslında Avrupa yaban kedisine ait olduğunu ortaya koyuyor.

Araştırmacılar bu durumun, muhtemelen 3 bin yıl kadar önce kedi evcilleştirmenin başlangıç yeri olarak Mısır'a odaklanılmasını sağladığını söylüyor.

"Evcil kedilerin daha önce düşünüldüğü gibi Neolitik çiftçilerle birlikte Avrupa'ya yayılmadığını gösteriyoruz" diye yazıyorlar.

Yeniden Mısır'a 

Bunun yerine bilim insanları, evcil hayvan haline getirilmeden önce Bastet için yapılan toplu tapınma ayinlerinde evcilleştirilmiş yaban kedilerinin kurban edildiğinden şüpheleniyor.

Arkeologlar, Mısır'ın koruma, zevk ve sağlık tanrıçasının ilk olarak aslan başıyla tasvir edildiğini ancak MÖ birinci binyıl civarında kedi başıyla temsil edilmeye başlandığını söylüyor.

Yeni çalışmada araştırmacılar, "Bu dönüşüm, serbest dolaşan ve özel yetiştirilen milyonlarca kedinin tanrıçaya adak olarak mumyalandığı kedi kurbanın yükselişiyle aynı zamana denk geldi[ğini]" yazıyor.

Kazılar ayrıca Bastet'e adanmış tapınak ve kutsal alanların geniş antik tarım arazilerinin etrafında yer aldığını ortaya çıkardı. Bu tür ekilebilir arazilerde çok sayıda kemirgen ve bunların doğal yırtıcıları yaban kedileri bulunuyor olmalıydı.

Bilim insanları, "Bu durum, insanlar ve kediler arasında, yaban kedilerinin yeni edindikleri ilahi statülerinin de etkisiyle evcilleştirilmelerine yol açan daha sıkı bir ilişki için gerekli bağlamı sağlamış olabilir" diye yazıyor.

Sonunda, bazı eski Mısırlıların kedileri sevimli evcil hayvan arkadaşları olarak evlerine kabul etmiş olabileceklerini söylüyorlar.

Tapınma ve evcilleştirme

Tapınmalarda  kullanılan hayvanların evcilleştirilmesi ve yayılması nadir rastlanan bir durum değil.

Örneğin, önceki araştırmalar alageyiklerin yayılmasının Yunan tanrıçası Artemis'e, tavukların yayılmasının ise Mithras kültüne bağlı olduğunu göstermişti.

Araştırmacılar, aynı şekilde Bastet kültünün de kedilerin yayılmasını kolaylaştırmış olabileceğini söylüyor.

Bilim insanları, "Sonuçlarımız, evcil kedilerin coğrafi kökeni hakkında yeni yorum çerçevesi sunuyor ve Kuzey Afrika'da birden fazla bölge ve kültürü içermiş olabilecek daha geniş ve daha karmaşık bir evcilleştirme süreci öneriyor" diye yazıyor.

Günümüz evcil kedilerinin orijinal kaynak popülasyonlarını belirlemek için daha fazla araştırma yapılması çağrısında bulunuyorlar.

(AEK)